MeghaSandesam

Description

కాళిదాసోపజ్ఞం సన్డేశకావ్యమ్! కాలిదాసేన నిర్మితం మేఘదూతం (మేఘసర్దేశమ్) అనుకుర్వనఃనైకకవయః తదా తదా అనేకాని సర్దేశకావ్యాని అరచయన్ | తేషు అద్యత్వే ఉపలభ్యమానానాం కావ్యానాం సజ్యా సార్ధద్విశత్పి కిలాధికా అద్యాపి తాదృశాని సర్దేశకావ్యాని సజ్జృజ్ఞన్యేవ కేచిత్కవయః |

మేఘదూతస్య ఉపపశ్చాశత్ వ్యాఖ్యాః ఉపలభ్యన్ | తాసు కాశ్చిత్ ఆవశ్యకవిషయ ప్రతిపాదనమాత్రపరాః, కాశ్చిత్ అతివవిస్తృతాః, అపరాశ్చ కవినా స్వప్నే ప్యచిస్తితస్య అర్ధస్య ప్రతిపాదనే బద్దపరికరాః | పురా సంస్కృత కావ్యానాం వ్యాఖ్యాః సంస్కృతభాషాయా మేవ నిర్సయన్త | అధునా న కేవలం కావ్యానామ్ ఇతరేషామపి సంస్కృతగ్రనానాం సంస్కృతి

వ్యాఖ్యాః తత్తద్దేశభాషాస్వపి బహుధా నిర్మీయస్తే | సంస్కృతభాషాధ్యయన-ప్రచారబద్ద దయము

దీక్షః శ్రీమాన్ రావిమోహనరావః మేఘదూతస్య మల్లినాథరచితాం సఖీ వినీ వ్యాఖ్యాం, నరహరికృతాం బ్రహ్మప్రకాశికావ్యాఖ్యాం, పూర్ణసరస్వతీ విరచితాం విద్యుల్లతావ్యాఖ్యాంత్సరములసమాహృత్య ఆన్టభాషాయాం స్వనిర్మితామ్ అతివ విస్తృతాం 'మృణాళినీ వ్యాఖ్యాం' 2)మహా శిరోమణితయా గ్రథ్నాతి |

వెంకట సంస్కృత వాజ్మయే కావ్యానాం శాస్త్గ్న్వ్యాఖ్యారచనప్రక్రియాఅతయ్యూరుప్రాచవైవిధ్యభరప్రాచీనా, వైవిధ్యభరితా చ | మూలగ్రస్థస్య అర్థం వివరీతుమేవ ప్రాయః సర్వా అపి ఖ్యంచన ప్రక్రియా అతీవ ప్పుగుంట వ్యాఖ్యాః ప్రవర్తన్‌ వ్యాఖ్యాతారఃకావ్య వ్యాఖ్యాసు విభిన్నా రీతిః అనుసరని | తత్ర - వేంకట ణాన్వయరీతి:దణాన్వయరీతిశ్చేతరీతిద్వయముపలభ్యతే | 1) Dr.“వాగర్థావివ సంపృక్తా - వాగర్ధ ప్రతిపత్తయే! -వీరికి జగతః పితరవన్ర్పరమేశ్వరౌ|"ములకు

ఇతి శ్లోకస్య ఖణాన్వయరీత్యా వ్యాఖ్యా ఇత్తం భవతి - "అహం పార్వతీపరమేశ్వరౌ వన్డే!పర్వతీపరమేశ్రకస్య జగతఃపితరౌ|పునః కదృశా? సంపృక్తా కావివ సంపృకౌ వాగర్థావివ సంపృక్తా కస్యై వన్డే వాగర్థ ప్రతిపత్తయేవన్డే" ఇతిదణాన్పునరేవంక్రియతే "వాగర్థావివసంపృక్తా జగతః పితరౌ

పార్వతీపరమేశ్వరౌ వాగర ప్రతిపత్తయే వనే” ఇతి | దణాన్వయే ఇయం రీతిరనుసరవ్యా10) "ఆద్శషణం యోజ్యం విశేష్యం తదనన్తరమ్ | క్వాణముల్యప్ ప్రభృత్యేవం పూర్వం దణాన్వయో భవేత్ద్వ్యఖ్న్వయరీతిమ(ఆకాక్షాపద్ధతిమ్) అనుసరని, కేచిచ్చ బణ్ణన్వయరీతిమ్! వ్యాఖ్యాతృచక్రవర్తీ మల్లినాథః ద్వితీయామేవ రీతిమన్వసరత్

కాళిదాసోపజ్ఞం సన్డేశకావ్యమ్! కాలిదాసేన నిర్మితం మేఘదూతం (మేఘసర్దేశమ్) అనుకుర్వనఃనైకకవయః తదా తదా అనేకాని సర్దేశకావ్యాని అరచయన్ | తేషు అద్యత్వే ఉపలభ్యమానానాం కావ్యానాం సజ్యా సార్ధద్విశత్పి కిలాధికా అద్యాపి తాదృశాని సర్దేశకావ్యాని సజ్జృజ్ఞన్యేవ కేచిత్కవయః | మేఘదూతస్య ఉపపశ్చాశత్ వ్యాఖ్యాః ఉపలభ్యన్ | తాసు కాశ్చిత్ ఆవశ్యకవిషయ ప్రతిపాదనమాత్రపరాః, కాశ్చిత్ అతివవిస్తృతాః, అపరాశ్చ కవినా స్వప్నే ప్యచిస్తితస్య అర్ధస్య ప్రతిపాదనే బద్దపరికరాః | పురా సంస్కృత కావ్యానాం వ్యాఖ్యాః సంస్కృతభాషాయా మేవ నిర్సయన్త | అధునా న కేవలం కావ్యానామ్ ఇతరేషామపి సంస్కృతగ్రనానాం సంస్కృతి వ్యాఖ్యాః తత్తద్దేశభాషాస్వపి బహుధా నిర్మీయస్తే | సంస్కృతభాషాధ్యయన-ప్రచారబద్ద దయము దీక్షః శ్రీమాన్ రావిమోహనరావః మేఘదూతస్య మల్లినాథరచితాం సఖీ వినీ వ్యాఖ్యాం, నరహరికృతాం బ్రహ్మప్రకాశికావ్యాఖ్యాం, పూర్ణసరస్వతీ విరచితాం విద్యుల్లతావ్యాఖ్యాంత్సరములసమాహృత్య ఆన్టభాషాయాం స్వనిర్మితామ్ అతివ విస్తృతాం 'మృణాళినీ వ్యాఖ్యాం' 2)మహా శిరోమణితయా గ్రథ్నాతి | వెంకట సంస్కృత వాజ్మయే కావ్యానాం శాస్త్గ్న్వ్యాఖ్యారచనప్రక్రియాఅతయ్యూరుప్రాచవైవిధ్యభరప్రాచీనా, వైవిధ్యభరితా చ | మూలగ్రస్థస్య అర్థం వివరీతుమేవ ప్రాయః సర్వా అపి ఖ్యంచన ప్రక్రియా అతీవ ప్పుగుంట వ్యాఖ్యాః ప్రవర్తన్‌ వ్యాఖ్యాతారఃకావ్య వ్యాఖ్యాసు విభిన్నా రీతిః అనుసరని | తత్ర - వేంకట ణాన్వయరీతి:దణాన్వయరీతిశ్చేతరీతిద్వయముపలభ్యతే | 1) Dr.“వాగర్థావివ సంపృక్తా - వాగర్ధ ప్రతిపత్తయే! -వీరికి జగతః పితరవన్ర్పరమేశ్వరౌ|"ములకు ఇతి శ్లోకస్య ఖణాన్వయరీత్యా వ్యాఖ్యా ఇత్తం భవతి - "అహం పార్వతీపరమేశ్వరౌ వన్డే!పర్వతీపరమేశ్రకస్య జగతఃపితరౌ|పునః కదృశా? సంపృక్తా కావివ సంపృకౌ వాగర్థావివ సంపృక్తా కస్యై వన్డే వాగర్థ ప్రతిపత్తయేవన్డే" ఇతిదణాన్పునరేవంక్రియతే "వాగర్థావివసంపృక్తా జగతః పితరౌ పార్వతీపరమేశ్వరౌ వాగర ప్రతిపత్తయే వనే” ఇతి | దణాన్వయే ఇయం రీతిరనుసరవ్యా10) "ఆద్శషణం యోజ్యం విశేష్యం తదనన్తరమ్ | క్వాణముల్యప్ ప్రభృత్యేవం పూర్వం దణాన్వయో భవేత్ద్వ్యఖ్న్వయరీతిమ(ఆకాక్షాపద్ధతిమ్) అనుసరని, కేచిచ్చ బణ్ణన్వయరీతిమ్! వ్యాఖ్యాతృచక్రవర్తీ మల్లినాథః ద్వితీయామేవ రీతిమన్వసరత్